Instandhouding Prinsenkasteel

In samenwerking met Architecten Beeck & Hermans, Triconsult, het Agentschap voor Natuur en Bos, het Agentschap voor Onroerend Erfgoed en het MOT wenst de gemeente instandhoudingswerken aan het Prinsenkasteel te realiseren.

In 2021 schreef de gemeente in op de oproep van het Agentschap voor Onroerend Erfgoed voor het thema 'Hoogdringende dossiers'. Het Prinsenkasteel werd geselecteerd als één van de 9 projecten die zullen worden gesubsidieerd. Het premiepercentage zal 70% van de geraamde kostprijs bedragen.

De werken omvatten hoofdzakelijk:

demonteren van instabiele zones om de veiligheid tijdens de werken te garanderen;
onderzoeken van stabiliteit, natuurwaarden en archeologie;
stutten en deels hermetselen van keldergewelven;
herstellen en optimaliseren van funderingen;
stutten van raam- en deuropeningen;
oplappen van metselwerk en scheuren;
vernieuwen van afdekkingen op de muren.

Er werd al hard gewerkt aan het ontwerp van al deze werken en er is momenteel een omgevingsvergunningsaanvraag lopende. Ondertussen wordt het uitvoeringsdossier verder uitgewerkt en gaan we op zoek naar een aannemer voor de uitvoering van de werken. De bedoeling is om de werken te starten in het voorjaar van 2024.

Hoe
Werfweg

Om de werken vlot te laten plaatsvinden, wordt er in de slotgracht een werfweg aangelegd. Die weg zorgt voor toegang tot de ruïne en maakt het mogelijk om steigers aan de buitenkant van de ruïne te bouwen. Om de werfweg aan te leggen, wordt het waterpeil van de slotgracht verlaagd door middel van een nieuw te plaatsen overstort.

Na de werken wordt de werfweg behouden, maar onder water gezet. Zo kan er bij toekomstige werken terug gebruik van gemaakt worden.

Afvissen vijver

In de herfst-winter wordt de vijver traditioneel 'afgevist' door het Agentschap Natuur en Bos. Bij de start van de werken is de vijver dus leeg. De aanwezige eenden zullen van nature op zoek gaan naar een tijdelijk onderkomen elders. Tijdens de werken wordt rekening gehouden met vleermuizen die in de kelders van het kasteel verblijven. Na de werken zullen de kelders nog beter ingericht worden als vleermuizenverblijf.

Werfverkeer

Om de impact van het werfverkeer te beperken, wordt een opsplitsing gemaakt tussen licht en zwaar werfverkeer. Het transport wordt zoveel mogelijk gebundeld om de overlast te beperken. De werftoegang wordt tijdens de werken afgesloten.

Licht werfverkeer: het lichte en dagelijkse werfverkeer rijdt vanuit de straat Guldendal over de bestaande brug naar het eiland.

Zwaar werfverkeer: voor het aanleggen van de werfweg in de slotgracht, het afvoeren van slib uit de slotgracht en het leveren van onder meer steigers wordt een werfweg met rijplaten aangelegd vanuit de Prinsenstraat. Het zwaar verkeer zal van de Spaanse Lindebaan via de Prinsenstraat tot aan deze werfweg rijden en zo de schoolomgeving vermijden.

Tentoonstelling

Tijdens de werken blijft een bezoek aan de tentoonstelling 'Steigers en steen' in de donjon van het Prinsenkasteel mogelijk. Je kan er elke weekdag terecht van 10 tot 17 u. Van april tot en met september ook in het weekend en op feestdagen. | Tarieven en toegang

Historiek

Het Prinsenkasteel, een waterkasteel met omringend park en aanhorigheden, was de verblijfplaats van de heren van Grimbergen sinds hun burcht in de Borcht afbrandde tijdens de Grimbergse oorlog (12de eeuw). In de loop der eeuwen onderging het kasteel verschillende verbouwingen. Het kasteel heeft echter zwaar geleden onder de Oostenrijkse Successieoorlogen en de Franse kanonnen. Na verbouwingswerken aan het begin van de 20ste eeuw namen Duitse troepen er hun intrek tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bij hun vertrek in 1944 staken ze het kasteel in brand. Het takelde onder invloed van weer, wind en begroeiing verder af tot ruïne. Ook de mens had een invloed op het verdere verval van het kasteel, aangezien de restanten werden gebruikt als steengroeve.

Tussen 1945 en de eerste grote restauratie onder leiding van architect Doms (1996-1997) was het kasteeleiland ontoegankelijk. Pas in 2016 kon de site voor het publiek opengesteld worden. Echter, door het aanhoudende verval is het ruïneuze deel van het voormalig kasteel niet veilig te betreden, waardoor bezoekers in dit gedeelte niet toegelaten kunnen worden.

In 1996-1997 werden er reeds dringende herstellingswerken uitgevoerd aan de donjon en de ruïne, maar niet elke ingreep heeft de kracht van de natuur en de tand des tijds kunnen doorstaan. In maart 2020 was er een kleine instorting van het parement onderaan de donjon (vijverkant) en, door de aanhoudende regenval in de zomer van 2021, begaf een deel van de hoektoren het. Deze recente gebeurtenissen tonen de hoogdringendheid aan om op te treden en zo te proberen om de rest van de ruïne en de donjon te vrijwaren van verdere teloorgang.

Toekomstvisie

Omwille van zijn rijke geschiedenis werd het Prinsenkasteel in 1980 erkend als beschermd monument. De ouderdomswaarde, de documentaire waarde en de authenticiteitswaarde dient men in de eerste plaats onaangetast te bewaren.

De dringende instandhoudingswerken die uitgevoerd zullen worden zien we als een eerste logisch te nemen stap in dit verhaal. Ze zijn noodzakelijk om de waarden, die aan de basis liggen van de bescherming, veilig te stellen. Gezien bij ruïnes al zoveel verloren is gegaan, wordt hetgeen wat rest uiterst kostbaar.

Via de ontwikkeling van een duidelijke visie, vastgelegd in het geïntegreerd beheersplan 2020-2044, willen we hier echter nog een stapje verder in gaan en streven we ernaar nog meer mensen samen te brengen rond het erfgoed en het draagvlak te verhogen. We trachten hier een gezond evenwicht te bewaren tussen de educatieve, recreatieve en economische functie van de site.

In juni 2020 kon het MOT een deel van deze mooie erfgoedsite voor het eerst ontsluiten met de opening van de tentoonstelling ‘Steigers en Steen. Bouwen aan het Prinsenkasteel’ in de donjon.

Op termijn wil de vzw Heemschut het kasteel gebruiken om oudere technieken en methoden nog meer in de kijker te zetten. We willen de kasteelruïne en het voorplein omtoveren tot een bouwwerf uit de periode 1500-1700. Op die manier willen we het leven van vroeger laten terugkeren. De donjon zullen we verder gebruiken als expositieruimte, terwijl het voorplein van het kasteel zich leent om socioculturele evenementen te organiseren.

In een volgende fase willen we de ruïne opwaarderen door het inrichten van multifunctionele ruimtes in de ruïne, met name in de voormalige ontvangstzaal. Die zouden voornamelijk onderdak bieden aan activiteiten van het MOT (studiedagen, workshops, tentoonstellingen …). Daarnaast is het de bedoeling de ruimtes aan te bieden aan lokale verenigingen en externe partners.

Omdat het goed op een (inter-)actieve en sprekende wijze wordt ontsloten, werd in 2021 een erkenning aangevraagd als Open Erfgoed. Deze erkenning zal ons toelaten nog meer op innovatieve ontsluiting in te zetten.